Edukacja więzienna w norweskim systemie penitencjarnym.

Stowarzyszenie na rzecz edukacji osób wykluczonych społecznie o nazwie „Busola” aktywnie działa na polu edukacji więziennej. Jednym z projektów, w jaki stowarzyszenie było zaangażowane to projekt pn. „Edukacja więzienna w norweskim systemie penitencjarnym”, który był zorganizowany w ramach Programu Edukacja. Była to Wizyta Studyjna, dzięki której Polscy edukatorzy więzienni zdobyli bardzo cenne doświadczenie zawodowe.

Wizyta ta odbyła się w dniach 22-26 listopada 2021 r., a wzięło w niej udział czterech nauczycieli Centrum Kształcenia Ustawicznego Nr 1 w Iławie. Wizyta odbyła się w kilku norweskich zakładach karnych, a mówiąc dokładniej w szkołach tychże zakładów karnych. Celem wizyty było tzw. zbieranie dobrych praktyk oraz zapoznanie się z systemem działania wybranych placówek oświatowych przy zakładach karnych w Norwegii. Wizyta była również doskonałą okazją do poszerzenia swojej wiedzy na temat norweskiego systemu penitencjarnego oraz możliwości porównania polskich i norweskich realiów pracy z osobami pozbawionymi wolności. Dała również szansę na zweryfikowanie powszechnie panujących mitów dotyczących norweskich zakładów karnych.

W wyjeździe brało udział czterech nauczycieli CKU. Marek Kasprzycki – przedmioty zawodowe mechaniczne, Zbigniew Patorski – przedmioty zawodowe związane z branżą drzewną, Wojciech Mroczkowski – przedmioty informatyczne i Mariusz Młotek – język angielski.

Zgodnie z programem wizyty pierwszy dzień był najmniej napięty i zarezerwowany został przede wszystkim na spotkanie z koordynatorem ze strony gospodarza, który omówił meandry systemu edukacji więziennej w Norwegii. Po tym ciekawym wykładzie Polscy edukatorzy opisali polski system edukacji więziennej. się Wieczorem znaleźliśmy kilka godzin na spacer po Oslo, co okazało się być bardzo dobrym pomysłem, biorąc pod uwagę zmęczenie po podróży. Po kilku godzinach spacerów uliczkami Oslo udaliśmy się na zasłużony odpoczynek.

Kolejny dzień to już wyjazd do miejscowości Kløfta, w której to znajduje się zakład karny Ullersmo. W tym zakładzie karnym spędziliśmy jeszcze kolejne dwa dni. W pierwszy z nich udało nam się zwiedzić szkołę, uczestniczyć w zajęciach matematyki prowadzonych w języku angielskim oraz norweskim. Bardzo ciekawym punktem okazała się wizyta w części warsztatowo-pracowniczej, szczególnie dla nauczycieli przedmiotów zawodowych „zawodowców”. Zapoznaliśmy się ze specyfiką łączenia pracy i zajęć praktycznych w branży metalowej oraz stolarskiej. Skazani zajmują się tam produkcją małych drewnianych domków, mebli czy składanych kanoe.

W kolejny z dni pobytu w zakładzie Ullersmo „okazało się” że funkcjonuje tam jeszcze jedna szkoła więzienna. Związane jest to z remontem zakładu karnego Ila w Oslo i przeniesieniem osadzonych oraz kadry pedagogicznej do tymczasowych bloków mieszkalnych i szkolnych w Ullersmo. W tej szkole i tej części zakładu karnego spędziliśmy w sumie dwa dni i również braliśmy udział w zajęciach lekcyjnych – historii i matematyki. Udało nam się porozmawiać z tamtejszymi osadzonymi i poznać ich spostrzeżenia, wrażenia, ale również przekazać i zestawić je z naszymi. Tamtejsza kadra pedagogiczna przekazała nam informacje dotyczące funkcjonowania szkół, maksymalnej ilości skazanych w klasach, na zajęciach praktycznych itd. My ze swojej strony poinformowaliśmy o systemie działania szkół przywięziennych w Polsce. Rozmowom i wnioskom nie było końca. Ostatni dzień pobytu w Ullersmo związany był ze zwiedzaniem oddziałów mieszkalnych, sklepu więziennego oraz innych pomieszczeń związanych z funkcjonowaniem zakładu karnego.

W ostatni dzień pobytu „przetransportowaliśmy się” do miejscowości Drammen i tamtejszego zakładu karnego. Ów zakład położony jest w jednym kompleksie-budynku razem z komendą policji i sądem. Jest to nieduży zakład karny – na 54 skazanych. W trakcie dnia uczestniczyliśmy w różnych zajęciach lekcyjnych, łącznie z zajęciami muzycznymi, w których braliśmy czynny udział. Podobnie jak w poprzednich odwiedzonych przez nas zakładach karnych mieliśmy okazję porozmawiać zarówno z kadrą pedagogiczną, funkcjonariuszami, dyrekcją jak i osadzonymi. Wizytę zakończyliśmy przekazaniem tamtejszej kadrze kilku pamiątek z Iławy, po czym wspólnie zjedliśmy lunch i udaliśmy się z powrotem do Oslo.

Jako uczestnicy entuzjastycznie odnosimy się do tego co mieliśmy okazję zaobserwować. Możemy z pełnym przekonaniem podkreślić korzyści płynące z możliwości spotkania czy przedyskutowania ważnych kwestii dotyczących edukacji dorosłych. Należy również podkreślić chęć dzielenia się swoimi doświadczeniami ze strony norweskiej.

Nie dało się jednak nie zauważyć bardzo dużego wsparcia systemowego ze strony państwa – o wiele większe środki materialne przeznaczone są na wyposażenie szkół, mniejszą liczebność klas, itd. Zasadniczą różnicą między polskim i norweskim systemem jest to, że zarówno funkcjonariusze oraz nauczyciele pracujący bezpośrednio z osadzonymi mają pod opieką 5-6 osadzonych, z którymi spędzają większą część dnia. Jest to kluczowe założenie, gdyż mają dużo czasu, aby poznać swoich podopiecznych, ich problemy oraz potrzeby. Widoczne były odpowiednio zindywidualizowane oddziaływania na osadzonych co prowadzi do pozytywnych relacji na linii nauczyciel / funkcjonariusz – skazany. W Norwegii każdy skazany jest mobilizowany, aktywizowany do nauki lub pracy. Taki system poprawia proces resocjalizacji, a tym samym ułatwia powrót skazanego do społeczeństwa po odbyciu kary.

Reasumując wizytę należy uznać ją za wysoce udaną, gdyż pozwoliła nam na zapoznanie się z zasadami oraz zwyczajami panującymi w norweskich zakładach karnych i w przywięziennych szkołach. W miarę możliwości będziemy próbowali „przenosić na nasze podwórko” pewne dobre rozwiązania obowiązujące w Norwegii. Na pewno w przyszłości chcielibyśmy raz jeszcze wziąć udział w podobnym przedsięwzięciu, a Stowarzyszeniu na rzecz edukacji osób wykluczonych społecznie o nazwie „Busola” chcielibyśmy niniejszym serdecznie podziękować za taką możliwość!